Исана 75 сон тIубана Катыналда асирлъуда рукIарал Польшаялъул аскариял НКВД-ялъ речIчIун чIваралдаса. Гьеб тарихияб хIужа Россиялъул Пачалихъияб Думаялъги Генералияб прокуротуроялъги цо гуреб нухалъ вахIшияб такъсирлъун лъазабун букIаниги, гIемерал чIварал поляказул цIаралцин тIад чIезарун гьечIо гьанжелъагIан. Гьелда бан «Мемориал» абулеб гIуцIиялъ байбихьулеб буго «Катыналда чIварал» абулеб тIехь къватIибе биччаялъул акция.
2015 соналъул 15 августалда 110 сон балеб буго Россиялъулгун Япониялъул рагъ лъугIаралдаса. Гьеб рагъул тарихалъул тIанчазда хасаб бакI кколеб буго Япониялъулгун рагъулъ гIахьаллъизе император НикIалай II буюрухъалда рекъон гIуцIараб Кавказалъул рекIаразул бригадаядъ, гьелда гъорлъ Дагъистаналъул рекIаразул полкалъги.
20 гIасруялъул тIоцебесеб бащалъиялда жакъа гIадин гIемер Дагъистаналъул цIар рагIизабурал гугарухъаби рукIинчIо, рукIана гьеб параялъ циркалъул гугарухъабилъун цIар рагIарал дагъистаниял. Гьединал цIар рагIаразул цоявлъун ккола КIикIуниса ГIабдурахIманов ГIусманги, мегIер-ГIусман абун цIар жиндие щварав.
Имам Шамилида эбел-инсуца лъураб цIар ГIали букIана. ГьитIинаб мехалда гIемер унтулев вукIун, гIадаталда рекъон, васасда цIар хисана - Шамуил абун. Гьеб буго ягьудиязул динияб тIехьалда, Тавраталда рехсараб цIар. Къокъ гьабун, Шамуилалъул бакIалда бачIана Шамил. Гьеб цIаралда гъоркь машгьурлъана имам тIолабго дунялалда.
Жиндир заманалда тIолго ГIагараб Машрикъалда цIар арав, ГIусманияб Империялъул султIанил чIухIилъун вукIарав гугарухъан Сали Сулейманица Дагъистаналъул гугарухъанасулгун 1904 соналда букIараб къецалда къун, жиндирго цIаралдаса инкар гьабуна.
Гьидалъа Хочбар. ХIакъикъаталдаги вукIаравищ магIарул халкъиял асаразда вихьизавурав гьединав бахIарчи? ВукIун ватани гьев гьавураб, гIураб росу щиб?
ЧIвани, чIвай, Камали, дурго вас, Башир, ЧIвачIонани чIвала, валлагь, нижеца. Гьундаса вахъана КIудав Камали, Кваранаб гъежалде гIащтIиги рехун, Мекъабаб квераца магIуги бацIцIун.
МагIарулазда гьоркьоб гIатIидго тIибитIараб бицен буго машгьурай кочIохъан ва магIихъан Ругъжаса ГIанхил Маринил кIал букъун букIун бугин абураб. ХIакъикъаталдаги букъун букIарабдайха гьелъул кIал букъун букIун батани кидал ва лъицадай гьеб гIассияб иш гьабураб?
ГIемерисезда ккола, масала, Дагъистаналъул машгьурав шагIир ЦIадаса ХIамзатил кучIдуздасанги, гIалимзабазул тIахьаздасанги гьесул гIумруялъул лъалареб жого батиларин.
Дагъистаналъул халкъазул маданияталъул ва гIелмуялъул тIегьай батIаго хасиятаблъун лъугьана I8-19 гIасрабазда. Гьеб цебетIей байбихьана нилъер тарихалъул 17 гIасруялдасан, хIатта дагьабги цебегIанисан ва гьелъие кьучI лъурав чи ккола Къудукьа МусалмахIамад (1652-1717сс.).
КIудияв ГIумаханил яц Бахтикал хIакъалъулъ магIарулазухъе щварал хIужаби руго халкъияблъун лъугьараб, гьелъ жинцаго гьабурабин абулеб «Бахтика» кочIолъ ругел баянал. Адабияталъул махщелчагIазул къиматалдалъун гьеб асар рагIула аваразул кIалзул гьунаразулъ бищунго тIадегIанаб даражаялъул асарздаса цояблъун.
Жеги 1485 абилеб соналдаго хундерил ГIандуникI нуцалица жиндирго васигаталда хъвалеб буго Авар ханлъиялъул Шималиябгун-бакъбаккул рахъалда бугеб ракьул автономияб статусалъул хIакъалъулъ. Хадуб гьеб ракьалда Мехтулиялъул ханлъи абураб цIар кьуна.
Цойги
